Phần II: Khí (Qi)
Khí là khái niệm chính trong Y học cổ truyền, là nguyên chất quan trọng trong mọi vật. Khí có cả khía cạnh của vật chất lẫn năng lượng. Trong điều trị, dinh dưỡng và sức khoẻ Khí được dùng như để chỉ năng lượng, nhưng hãy nhớ rằng năng lượng và vật chất có thể được chuyển đổi cho nhau. Các lý thuyết vật lý hiện đại cho thấy vật chất và năng lượng được mô tả xen kẽ tương ứng với khái niệm của Khí và các khía cạnh khác trong triết học Phương Đông
Khái niệm Khí cho thước đo về sức sinh tồn của một người, vật hay trạng thái. Nếu Khí của một loại đồ ăn cụ thể có chất lượng tốt, thì đồ ăn đó ngon hơn và truyền thêm Khí cho người ăn. Ở một người, có Khí tốt được thể hiện qua khả năng hoàn thành mọi việc, không có tắc nghẽn trong cơ thể, cơ quan nội tạng hoạt động tốt, v.v. Để hiểu hơn về Khí - mang tính chất dương, cần hiểu hơn về phần đối âm - là máu. Máu là âm - “mẹ của Khí” - các dinh dưỡng trong máu hỗ trợ và nuôi dưỡng Khí. Cũng như vậy, Khí dẫn trực tiếp tới máu; hơn nữa, để tạo và lưu thông máu thì khí của tiêu hóa và tuần hoàn phải đủ.
Bất cứ một người biểu hiện gì đều mang Khí tương ứng. Ví dụ: một người khoan dung có khí hài hoà; người yếu - thiếu khí; người khoẻ có nhiều khí; người thuần khiết, đầu óc minh mẫn có “tinh” khí , ngược lại với “rối” khí. Do vậy, Khí không chỉ là năng lượng đằng sau những trạng thái này mà còn là bản chất năng lượng/chất của chính trạng thái đó. Khái niệm về Khí vì thế có thể được dùng để mô tả tất cả các khía cạnh đời sống.
Từ quan điểm về trị liệu, có vài khía cạnh chức năng của Khí cần được chú ý. Khí làm ấm và là nguồn cội của mọi chuyển động, bảo vệ cơ thể, chảy qua các huyệt mạch, duy trì hoạt động của các nội tạng và hệ thống cơ thể. Khí trong cơ thể đến từ ba nguồn: 1) từ thức ăn; 2) từ không khí hít thở; và 3) từ nguyên chất của thận. Khai thác Khí từ các nguồn này thế nào còn tuỳ vào thái độ và cách sống của mỗi người. Khí cũng được chuyển giao qua tương tác giữa các cá nhân, như Khí của người nấu chuyển qua thực phẩm. Các phương pháp truyền thống hữu ích giúp loại bỏ bế tắc và tăng cường lưu lượng Khí như: thể dục, liệu pháp thảo dược, châm cứu, và thực hành nhận thức như thiền
Khí ngưng trệ gây tích tụ, dẫn đến béo phì, khối u, u nang, ung thư, và vô số bệnh liên quan đến vi-rút và nấm men gây bệnh tật đặc biệt với những người ít vận động và có chế độ ăn uống với thực phẩm tinh chế hay quá nhiều dinh dưỡng.
Các phương pháp chuẩn đoán và điều trị của Y học cổ truyền Trung Hoa có thể đo và điều chỉnh chính xác Khí cơ thể. Trong liệu pháp dinh dưỡng, để cải thiện “Khí tiêu hoá” của tuyến tuỵ-lá lách là điều ưu tiên, phần này sẽ được nói kĩ hơn trong chuyên mục Ngũ hành - yếu tố Thổ. Một số phần khác sẽ trao đổi thêm về Khí như “Khí bảo vệ” - khả năng miễn dịch, thiếu khí trong một vài nội tạng, nghẽn khí trong gan, và các phương pháp để cải thiện hay cần tránh làm hỏng Khí trong thức ăn và cơ thể, sẽ được đề cập trong các chuyên mục tiếp theo.
Đọc tiếp phần III: Sáu mục phân chia Âm-Dương, tại đây
Đây là quyển sách rất hay nói về dùng thực phẩm toàn phần chữa lành cơ thể, dựa trên nền tảng Đông Tây Y, mà mình đã đọc. Để làm hành trang kiến thức và hiểu hơn trạng thái sức khoẻ bản thân, mình xin lược dịch một số phần để mọi người cùng tham khảo.
Comments